Vergeten ŠKODA: de driewieler van Laurin & Klement

Stel je eens voor dat je met je liefje arm in arm door het centrum van Mladá Boleslav slentert. Het is 1905 en zij moet voor het donker thuis zijn. Jullie liften mee op een Laurin & Klement LW: een driewieler met een bankje tussen de beide voorwielen. De bestuurder zit op een motorfietszadel boven het enkele achterwiel en kijkt over jullie heen naar de weg. Een 5 pk sterke eencilindermotor met waterkoeling bezorgt de driewieler een topsnelheid van 40 km/h. Dat maakt de rit naar huis lachen, gieren, brullen.

Bijzondere motorfiets vormt basis voor driewieler

De foto bij dit bericht verklapt het al: de LW-driewieler is gebaseerd op een motorfiets. De gelijknamige LW-motorfiets van Laurin & Klement, om precies te zijn. Dat model is op zijn beurt een speciale versie van de populaire L-motorfiets. Wat de LW-modellen met twee of drie wielen zo bijzonder maakt, is de watergekoelde motor. Daar komt de ‘W’ in LW ook vandaan: water.

De LW-motorfiets heeft een motor van 600 cc die hem een indrukwekkende topsnelheid van 70 km/h bezorgt . Maar de complex ogende techniek voor de waterkoeling, met een cilindervormige radiator en koelribben op het frame, schrikt klanten af. Er worden tussen 1903 en 1905 maar tien exemplaren van de speciale motorfiets verkocht. De versie met luchtkoeling is wel een verkoopsucces: 965 klanten stappen op de gewone L-motorfiets.

Waterkoeling werkt perfect voor driewielers

De voordelen van waterkoeling komen pas echt tot hun recht bij de LW-driewieler. Een luchtgekoelde motor is geen optie, want de passagiers of de spullen voorop de driewieler belemmeren de toevoer van frisse lucht. Bij de gelijknamige motorfiets zit niets in de weg en doet dit probleem zich dan ook niet voor. 

Nog een hindernis die de transitie van motorfiets naar driewieler in de weg staat, is het zware starten. Door de inhoud van de motor te vergroten van 600 cc naar 780 cc, neemt ook de weerstand toe waar je tegenaan loopt bij het aanduwen. Een speciale hendel die de uitlaatklep open houdt, maakt dat het duwen een stuk lichter gaat. Want de tegendruk die anders tijdens het rollen wordt opgebouwd in de cilinder, kan weg. Door de hendel los te laten, bouwt motor alsnog de nodige compressie op en hij start. De hendel kan ook gebruikt worden om de motor uit te schakelen en hij heeft een stand om het toerental te verlagen, zonder dat je aan de carburateur hoeft te zitten.

De slimme hendel helpt echter niet genoeg bij het in beweging brengen van grote en zware motorfietsen. Zoals de versies met een zijspan, een aanhangwagen of bakmotorfietsen met passagiersplaatsen voorin. Daarom ontwikkelt het team van Václav Laurin een vrijloopnaaf en een koppeling, en combineert deze met een tweeversnellingsbak. Zo kan de motor worden gestart terwijl het voertuig stilstaat. 

Postbode vestigt record: 37 brievenbussen in 58 minuten

Starten zonder gedoe maakt de praktische en wendbare bedrijfsvoertuigen van Laurin & Klement zeer aantrekkelijk voor kleine bedrijven en postdiensten. Ze hebben de keus uit een motorfiets met een zijspan voor vracht, of de LW-driewieler met een laadbak voorop. Op de bak zit trouwens een reling voor het vastsnoeren van extra pakketten. Postbodes in Wenen twijfelen geen moment en nemen de Tsjechische bedrijfswagens in gebruik. Hun collega’s in Boedapest en Praag volgen kort daarna.

Een opmerkelijk record uit die tijd laat zien hoeveel makkelijker het werk van postbodes is geworden, dankzij de bedrijfswagens van Laurin & Klement. Op 20 juni 1906 doet postbode Kundert slechts 58 minuten over het lichten van 37 Praagse brievenbussen. Te voet zou hij er tweeënhalf uur over hebben gedaan. Zulke succesverhalen bezorgen Laurin & Klement orders van over de hele wereld. In 1908 gaat er zelfs een aantal LW-driewielers en motorfietsen helemaal naar Mexico.

LW-driewieler in het ŠKODA Museum

Laurin & Klement verkopen hun handige driewieler van 1905 tot 1911. Ruim honderd jaar later zijn er waarschijnlijk nog drie exemplaren in omloop. Plus een los motorblok. Het ŠKODA Museum heeft op dit moment een LW-driewieler te leen van het Nationaal Technisch Museum in Praag. En hoe knus het ook lijkt, daarop mag je niet plaatsnemen met je liefje. 

Lees ook: 125 jaar ŠKODA - herken jij alle iconische modellen?