Vergeten ŠKODA: zo werden pakketjes bezorgd in 1908

Unieke problemen vragen om unieke oplossingen. Dat is het geval in 1907, wanneer het bergachtige land Montenegro op zoek gaat naar voertuigen die passagiers en pakketten kunnen vervoeren. Uiteindelijk komen Laurin & Klement met de beste oplossing: de zogenaamde ‘Černá Hora-Montenegro’-bussen en -bestelwagens. Daar gaat deze geschiedenisles over.

Een voertuig voor steile wegen en scherpe bochten

Als Laurin & Klement het verzoek krijgen om een geschikt voertuig te ontwerpen voor Montenegro, komt dat niet als een complete verrassing. In die tijd is de in 1895 opgerichte fietsenwerkplaats al uitgegroeid tot de grootste autofabrikant van Oostenrijk-Hongarije. Maar liefst 70 procent van de productie wordt naar het buitenland geëxporteerd.

Het verzoek luidt: ontwikkel een voertuig dat vracht en passagiers langs de verschillende postroutes kan vervoeren. De winnaar van de aanbesteding krijgt de daaropvolgende 15 jaar een exclusief contract voor heel Montenegro. Niet alleen Laurin & Klement proberen de lucratieve deal binnen te slepen, autofabrikanten uit Italië doen ook mee.

Het blijkt een hele opgave om een geschikt voertuig te ontwerpen. Tijdens een werkbezoek aan het land, ziet Václav Klement met eigen ogen hoe steil de wegen zijn. En hoe scherp de bochten. Zo’n bergachtig gebied vraagt om een zeer gespecialiseerd voertuig …

De sleutel tot succes: maak de auto smal en hoog

De L&K Type E kan mooi als basis dienen voor de ‘Černá Hora-Montenegro’-modellen. Hij wordt sinds 1906 geproduceerd en ingezet als personenauto of lichte bedrijfswagen. Zoals gezegd vragen unieke problemen (steile wegen en scherpe bochten) om unieke oplossingen. Zodoende krijgt het voertuig ongebruikelijke afmetingen. Het voorste deel van het frame wordt heel smal gemaakt, zodat de voorwielen maar 1.300 millimeter uit elkaar staan en heel scherp kunnen insturen. Dat scheelt een hoop steken in de scherpe bochten. De korte wielbasis van 2.210 millimeter draagt ook bij aan de wendbaarheid. Voor je beeldvorming: de voor- en achterwielen van de moderne ŠKODA CITIGOe iV staan verder uit elkaar.

Aangezien het voertuig maar 3,69 meter lang en 1,60 meter breed is, valt het niet mee om voldoende ruimte te creëren. Zeker niet als je vasthoudt aan de gangbare indeling met de motor voorin en de chauffeur daarachter. De oplossing is zo revolutionair dat-ie nog steeds gebruikt wordt: Laurin & Klement plaatsten de bestuurdersstoel boven de motor. Dat maakt de Černá Hora-Montenegro een verre voorvader van de moderne vrachtwagen met frontstuurcabine. Hierdoor zitten de bestuurder en bijrijder maar liefst 1,68 meter boven de grond. Het hele voertuig is zelfs 2,82 meter hoog. Gelukkig zijn er geen lage tunnels op de postroutes en wordt er niet harder gereden dan 30 km/h, zodat het met rijstabiliteit wel goed zit.

Een 4,6-liter viercilindermotor zorgt voor de aandrijving. Het vermogen van 35 pk wordt via een vierversnellingsbak naar de achterwielen gestuurd. Dat zijn dubbele houten exemplaren. Van dubbellucht is strikt genomen geen sprake, want er zit geen lucht in – de banden zijn gemaakt van massief rubber. Die gaan tenminste niet lek.

Zes personenbussen en drie bestelwagens

Het ontwerp op basis van de Type E valt in de smaak en in juli 1908 wordt het contract getekend. Met de productie van de zes personenbussen en drie bestelwagens (één open en twee met gesloten laadbak) was een maand eerder al begonnen. In november zijn ze klaar. De personenbus heeft een passagiersgedeelte met twee deuren en vier ramen en is groot genoeg voor vijf mensen. Aan de achterkant zit een afsluitbare postkast van 1.300 liter. Er is ook een zogeheten zomercarrosserie waarbij de ruiten zijn verwijderd en de postkast moet wijken voor twee in lengterichting geplaatst banken voor elk vijf passagiers. Samen met de bestuurder en bijrijder voorin, vervoert de zomerse versie van de Černá Hora-Montenegro twaalf mensen.

Dan zijn er ook nog de bestelwagens. In hun 4.800 liter metende laadruim mogen ze 900 kilo aan vracht vervoeren. Blijkbaar werden ruim honderd jaar geleden ook al veel pakketjes verstuurd, want er is een twee-assige aanhanger ontworpen die een extra laadvermogen van 1.500 kilo biedt. Een dekzeil beschermt de vracht en voorop zit iemand die de rem bedient – een blok beukenhout dat tegen de achterwielen drukt.

Zilveren medailles voor de chauffeurs

In januari 1909 doorstaan de speciale voertuigen van Laurin & Klement hun vuurdoop; ze trotseren de praktijktest in Montenegro. In de lente gaan ze op alle vier de routes in bedrijf. In de zomer van 1909 rijdt de eerste bestelwagen de toenmalige hoofdstad Cetinje binnen. Prins Nikola I (de toekomstige koning van het land) is zo content met de praktische en betrouwbare L&K-voertuigen, dat hij een aantal chauffeurs zilveren medailles opspeldt. Dat is een pakketbezorger van bol.com of Zalando vast nog nooit overkomen…

Voor zover wij weten, heeft geen enkele personenbus of bestelwagen van het type Černá Hora-Montenegro de tand des tijds doorstaan.

Lees ook: Vergeten ŠKODA: geheime terreinwagen voor het leger

De informatie in dit nieuwsbericht was actueel op de datum van publicatie. Wijzigingen in modellen, uitvoeringen, prijzen, technische specificaties, afbeeldingen, of andere informatie zijn te allen tijde voorbehouden. Aan de inhoud van dit nieuwsbericht kunnen geen rechten worden ontleend.