Vergeten ŠKODA: geheime terreinwagen voor het leger

De hoekige terreinwagen die je op de foto ziet hotseknotsen is de ŠKODA Type 998, beter bekend als de ‘Agromobil’. Hij werd in 1962 gepresenteerd als handig voertuig voor boeren, boswachters en het leger. Hoewel de Agromobil goed presteerde in offroad-tests, is hij nooit in serieproductie genomen. Dit is het verhaal van de dertien testexemplaren die ooit gebouwd zijn en waarvan er één in het ŠKODA Museum staat. 

Landbouwmachines met het ŠKODA-embleem

Al in 1912 werden de viercilindermotoren van Laurin & Klement gebruikt om het zware werk op te knappen. Ze dreven bijvoorbeeld grote gemotoriseerde ploegmachines aan. Het leger gebruikte een compacte versie van zo’n machine als tractor en graafmachine. Het moederbedrijf van ŠKODA waarmee Laurin & Klement in 1925 zouden gaan samenwerken, bouwde ook al tractoren en andere landbouwmachines met de gevleugelde pijl erop.

Aan het eind van de jaren vijftig had ŠKODA tientallen jaren ervaring opgedaan met het bouwen van commerciële voertuigen met terreinkwaliteiten. In wat toen Tsjechoslowakije was, was een grote vraag naar compacte, wendbare en lichte terreinvoertuigen. Zodoende kwam het Ministerie van Landbouw met het verzoek een model te ontwikkelen dat voldeed aan de wensen van de land- en bosbouw en dat ook gebruikt kon worden in de dagbouw. En het moest geschikt zijn voor het leger. Dat werd tijdens de Koude Oorlog van bijna elk nieuw voertuig gevraagd.

Ruimte voor 3.900 liter bagage of 8 personen

ŠKODA begon in januari 1961 met de ontwikkeling van de Type 998 Agromobil. Daarvoor werkte de autofabrikant samen met een bedrijf dat pistolen, fietsen en motoren van het merk ČZ maakte. Bij dat bedrijf zou de nieuwe terreinwagen geproduceerd worden, want ŠKODA zat al aan zijn maximale productiecapaciteit. Toch werden de drie prototypen van de Agromobil gebouwd in Mladá Boleslav, met veel van ŠKODA’s reguliere auto-onderdelen.

De ontwerpfilosofie achter de Agromobil was ‘vorm volgt functie’. Het compacte voertuig was 3,47 meter lang en 1,70 meter breed. Het kreeg een laadbak met een dekzeil dat ook de tweepersoons cabine bedekte. De vloer van de bijna twee meter diepe laadbak bevond zich slechts 70 centimeter boven de grond. Dat maakte het gemakkelijk om de enorme laadruimte van 3.900 liter te vullen. Daar kunnen de zelfs de moderne ŠKODA SUPERB COMBI (1.950 liter) en ŠKODA KODIAQ (2.065 liter) nog wat van leren. Er bestond ook de mogelijkheid om achterin twee banken voor in totaal acht passagiers te plaatsen. Samen met een bestuurder en een bijrijder in de cabine, vervoerde de Type 998 dus tien personen.

De Agromobil was de ultieme terreinwagen

Een van de bijzondere kenmerken van de Agromobil was de neerklapbare voorruit. Hierdoor ‘kromp’ de terreinwagen in hoogte van 1,94 naar 1,41 meter. Dat was ideaal voor ritten door het bos en bij vervoer per vliegtuig. Zijn uitstekende offroad-eigenschappen waren te danken aan de korte wielbasis van slechts 1,90 meter en de korte overhangen voor en achter. Dit leverde bijna identieke op- en afloophoeken van bijna 45 graden op. Een royale bodemvrijheid van 230 tot 290 millimeter (beladen respectievelijk leeg) droeg ook bij aan zijn terreincapaciteiten. 

De Agromobil werd aangedreven door een 45 pk sterke viercilindermotor. Het blok van 1.221 cc kwam uit de ŠKODA 1202, de populaire stationwagen die van 1961 tot 1973 werd gebouwd. De motor lag achter de vooras, tussen de beide voorstoelen. Een versnellingsbak met vier versnellingen bracht het vermogen over op de achterwielen (met sperdifferentieel) en – indien nodig – ook op de voorwielen. Er waren twee rijprogramma’s: een voor op de openbare weg en een voor in het terrein.

Streng getest: 29.953 kilometer in 79 dagen

Van de drie prototypen die in Mladá Boleslav waren gebouwd, gingen er twee naar de geplande fabriek van ČZ. De derde Agromobil bleef bij ŠKODA en werd daar zeer streng getest. In slechts 79 dagen legde het voertuig een verbluffende afstand van 29.953 kilometer af. Zijn topsnelheid werd geklokt op 89 km/h, meer dan genoeg voor in het terrein. 

Nog eens tien exemplaren van de Type 998 Agromobil waren nodig voor een intensieve offroad-proef bij een militair testcentrum. Het centrum beoordeelde de terreinkwaliteiten van de Agromobil als ‘goed’. De ŠKODA scoorde zelfs beter dan de Russische GAZ-69 – het standaardvoertuig van de legers in het Warschaupact. Er zijn twee redenen waarom de Type 998 toch nooit in serieproductie ging: de centraal geleide economie besloot anders en het Tsjechoslowaakse leger had weinig invloed.

ŠKODA Agromobil op het witte doek 

Al die tijd wist het grote publiek niet van het bestaan van de Agromobil af. Daar kwam op 29 januari 1965 verandering in. Een anti-oorlogsfilm ging in première en daarin jaagde een militair commando met twee Agromobils op een pacifistische deserteur. De hoofdrolspeler van de film werd een paar jaar later regisseur en won in 1968 zelfs de Oscar voor de beste film in een vreemde taal. Een van de drie oorspronkelijke prototypen maakt nu deel uit van de collectie van het ŠKODA Museum in Mladá Boleslav.

Lees ook: Vergeten ŠKODA: de driewieler van Laurin & Klement